geschreven door Tjerk Dijkstra
De laatste tijd zie ik te veel concepten die op een twijfelachtige manier inspelen op onze menselijke gebreken. Met services die leunen op schuldgevoel, schaarste, luiheid en andere menselijke imperfecties. Een taxiservice die duurder wordt wanneer de batterij van je telefoon bijna leeg is, prijzen van hotelkamers die omhoogschieten wanneer je vaker op de website komt, verzekeringen die premies gaan bepalen aan de hand van mogelijke discriminerende algoritmes die niemand echt begrijpt, een service die iemand voor minder dan minimumloon naar je huis laat fietsen voor een vergeten pak melk. Is dat bewust ontworpen, of is dat onbewust ontstaan? Als ik deze voorbeelden voorbij zie komen dan denk ik: “Dit kunnen wij als (toekomstige) ontwerpers toch beter?”
Tjerk Dijkstra eist onmiddellijke verbetering van alles.¹
Mensgericht ontwerpen. Het klinkt zo voor de hand liggend. Natuurlijk maak je iets voor een mens. Maar wat betekent dat precies? Wanneer je kijkt naar de mens op cognitief gebied, kun je concluderen dat wij als mensheid onze valkuilen hebben. We zijn impulsief, beïnvloedbaar, voorspelbaar, lui, zwaar denkwerk kost moeite en we zijn nu eenmaal geprogrammeerd om dat denkwerk zo veel mogelijk te vermijden. De vraag is dus: hoe ga je daarvoor ontwerpen?
Goed ontwerpen, ga met mensen praten.
Bij CMD LWD staat ontwerpen voor de mens centraal. Zelf omschrijf ik ontwerpen als een iteratief proces waarbij je op zoek bent naar wat werkt. Een balans tussen in- en uitzoomen en afkaderen om vervolgens afstand te nemen en te reflecteren op dat wat je aan het ontwerpen bent. In de praktijk betekent dit snel iets maken. Iets in de wereld zetten en regelmatig op je bek gaan omdat je erachter komt dat je niet de impact maakt die je wilde maken. En echt, maar dan ook écht begrijpen voor wie je iets maakt. Want wij, studenten en ook docenten, maken veel bij CMD. Websites, campagnes, merken, muziek, films, games en nog zoveel meer. Wanneer je deze interventies ontwerpt, zie je hoe snel je impact kunt maken in het alledaagse leven van ieder mens. Hebben we dit dan zelf bedacht? Nee. We staan op de schouders van de designers voor ons. Deze filosofie wordt ook wel mensgericht ontwerp genoemd – human centered design. Dat is waar het bij ons om draait.
Naast onze gebreken zijn we als mensheid ook creatief, vindingrijk, grappig, gek, sociaal en – zeker bij CMD – echte nerds.
Het is dus aan ons om als nieuwe generatie ontwerpers bewust na te denken over impact en waarde van de alledaagse dingen die wij mogen ontwerpen voor mensen.
Mooie voorbeelden hiervan zijn mensen die durven te ontwerpen met duidelijke restricties. Want waar restricties zijn, bloeit onze vindingrijkheid en doorzettingsvermogen. Er zijn ondernemers zoals Stefan Wobben die zeggen: “Ik wil een schoen maken die 100% vegan, fair, afbreekbaar en plasticvrij is.” vervolgens is het doorzetten, vastbijten en vooral prototypes maken die bewijzen dat het kan.
Andere voorbeelden zoals een verpakkingsvrije supermarkt of een auto die echt alleen rijdt op de kracht van de zon.
Ook CMD LWD alumnus Douwe Schilstra laat zien hoe mensgericht ontwerp in de praktijk werkt. Zijn afstudeerwerk richt zich op laaggeletterden. Zonder met deze doelgroep in gesprek te gaan, was hij waarschijnlijk nooit tot een werkend prototype gekomen. → Lees hier het verhaal van Douwe
Want mensgericht ontwerpen is ook durven om een product neer te zetten met een uitgesproken mening. Die stem of mening vinden vind ik belangrijk onderdeel in onze opleiding, je moet altijd de vraag durven stellen, waarom doet iemand, doelgroep of opdrachtgever, wat ze doen? En is dat dan goed, of kan het beter. Inmiddels kan alles wat je bedenkt ontworpen worden, maar moet dat dan ook?
Er zijn te veel dingen in deze wereld waar te weinig of niet is over nagedacht. Of er is juist goed over nagedacht om de nadelige effecten te verhullen zodat er geld verdiend kan worden. Daarom stellen wij aan onze studenten juist de vraag: wil jij daar als ontwerper aan meewerken?
Het werkveld gooit te snel een doelgroep in het ontwerpproces.
Een doelgroep geeft richting en focus. In de praktijk zien we helaas vaak dat een doelgroep wordt gereduceerd tot een persona. Een set demografische gegevens, vol met aannames. Niet veel meer dan een matig excuus om niet echt te luisteren naar wat menselijk gedrag is, waar je waarde biedt. Wanneer je een persoon aan het verzinnen bent om het concept te valideren moet er toch écht een alarmbelletje gaan rinkelen. Ga alsjeblieft met echte mensen praten en ontwerp voor ons, met al onze gebreken.